Το 1789 υπήρξε η αφετηρία της Γαλλικής Επανάστασης, που κατέληξε στην τρομοκρατία των Ιακωβίνων, την αυτοκρατορία του Ναπολέοντα και την επιστροφή της δυναστείας των Βουρβόνων στον γαλλικό θρόνο.
Ποια η διαφορά ανάμεσα στο 1689 και το 1789; Η ανοχή και ο σεβασμός για τις πεποιθήσεις του άλλου. Η συναίνεση στην αξία της ανοχής χαρακτηρίζει πλέον την αληθινή δημοκρατία. Είναι ακόμα η ηθική που συμβιβάζει τις ατομικές πεποιθήσεις με την ευθύνη στο κοινωνικό σύνολο, την προσωπική συνείδηση με τον κοινό νου.
Η έλλειψη ανοχής για την άλλη άποψη ενδημεί στη μαρξιστική αριστερά. Καθώς ο Μαρξ διαδέχεται τον ιακωβινισμό και δημιουργεί μια θεωρία που δεν επιτρέπει διορθωτικές παρεμβάσεις, οι άνθρωποι του ΣΥΡΙΖΑ, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον πιο διαβασμένο από αυτούς, υπουργό Παιδείας, αδυνατούν να αντιληφθούν τις αντιρρήσεις των άλλων. Ο κ. Μπαλτάς αγνοεί συστηματικά την κριτική την οποία ασκούν οι πολέμιοι του νόμου για την παιδεία που απεργάζεται, και επαναλαμβάνει επίμονα τη «νέα» του ανακάλυψη της «καθολικής ψήφου των φοιτητών» (βλ. επιστολή του γράφοντος στην «Καθημερινή», 9 Ιουνίου 2015).
Για πολλοστή φορά τού θυμίζω ότι η καθολική ψήφος των φοιτητών εφαρμόστηκε από τη μεταρρύθμιση Γιαννάκου και απέτυχε, γιατί οι ομοϊδεάτες του υπουργού κ. Μπαλτά δεν επέτρεψαν τότε στους μη κομματικούς φοιτητές να πλησιάσουν στις κάλπες. Ο υπουργός ή δεν γνωρίζει όλα αυτά ως όφειλε ή υποκρίνεται τον αδαή. Καιρός να αλλάξει πορεία.
Από τους κρατούντες, ανοχή για την άλλη άποψη επέδειξε ο κ. Λαφαζάνης, όταν κατά το παρατεταμένο του διαζύγιο με τον κ. Τσίπρα επέμεινε ότι η δραχμή αποτελεί εναλλακτική λύση προς το ευρώ. «Μπορεί να μην είναι ίσως καλύτερη λύση, αλλά πάντως είναι η άλλη λύση που μερικοί ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει». Υπάρχει λοιπόν ακόμα και ως χειρότερη επιλογή από το ευρώ.
Επί κυβερνήσεως Σημίτη, ο τότε υπουργός Τάσος Γιαννίτσης προσπάθησε να αναθεωρήσει το ασφαλιστικό, το οποίο παρουσίαζε ήδη τα συμπτώματα της σημερινής του κατάρρευσης. Κορυφαίος του χορού των συνδικαλιστών που ανέτρεψαν την αναγκαία μεταρρύθμιση ήταν ο δικός μας κ. Στρατούλης. Επέμεινε και εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι τα θέσφατα του εκλαϊκευμένου μαρξισμού που γνωρίζει αποτελούν τη μία και μοναδική αλήθεια στην ιστορία του συνδικαλισμού. Ωστόσο δεν είναι η μοναδική αλήθεια, γιατί, όπως θα έλεγε και ο κ. Λαφαζάνης, υπάρχει και χειρότερη εκδοχή, που είναι ο φασιστικός κορπορατισμός.
Το μεγαλύτερο προσόν του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι ότι αποφεύγει τις ακρότητες του αποκλεισμού και επιτρέπει την ανανέωσή του με τις ιδέες των άλλων. Ετσι η δημοκρατική πολιτεία προσαρμόζεται στις αλλαγές των καιρών και αποφεύγει τη γήρανση. Ο Hegel θα έλεγε αυτή την πορεία διαλεκτική, γιατί κάθε νέα πρόταση προέρχεται από τη σύνθεση δύο προηγούμενων.
Ο μαρξισμός υιοθετεί τη διαλεκτική στην πορεία του ιστορικού υλισμού, ώσπου να φθάσει στην τελεσίδικη επανάσταση. Οταν όμως ολοκληρώνεται η πάλη των τάξεων, τελειώνει η διαλεκτική της ιστορίας.
Μειωμένη ανοχή του ελληνικού άλλου παρουσιάζει και η Γερμανία, ή τουλάχιστον κάποιοι εκπρόσωποί της. Θα πρέπει, βέβαια, να ομολογήσουμε ότι δεν είμαστε και εμείς αθώοι του εγκλήματος. Οταν το ημέτερο άλλο παρουσιάζεται σαν βαρουφακιάδα θυμίζει το γελοίο επεισόδιο στην Ιλιάδα με τον ιταμό αντιήρωα Θερσίτη.
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Jacob Soll («Ο καταστροφικός θυμός των Γερμανών», «Κ», 21 Ιουλίου 2015) επισημαίνει ότι «η λογιστική κατάσταση της Ελλάδας δεν βελτιώθηκε με την επιμονή για μέτρα λιτότητας και τη μη βιωσιμότητα του χρέους την τελευταία τριετία». Τολμά, μάλιστα, ο κ. Soll τη σύγκριση των πιέσεων που υφίσταται η Ελλάδα με τη λιτότητα που επέβαλαν στους ηττημένους Γερμανούς οι σύμμαχοι το 1919, με όλες τις κατοπινές συνέπειες.
Με την επίπονη συμφωνία που, επιτέλους, ολοκληρώθηκε ανάμεσα στους πιστωτές μας και την κυβέρνηση είναι πιθανό να τρωθεί η δημοτικότητα της Ε.Ε. στην Ελλάδα.
Βρισκόμαστε πάλι στην κόψη του ξυραφιού. Αν είναι να διαφύγουμε το Grexit, θα πρέπει επειγόντως να διευρύνουμε τους ορίζοντες της σκέψης μαζί με την υπομονή μας.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ.