Ψωμί: Σε μία φτωχή Ελλάδα τότε συμβόλιζε την αξιοπρεπή διαβίωση, κάτι που έχει αρχίσει να γίνεται πάλι ζητούμενο στις μέρες μας για αρκετούς συμπολίτες μας.
Παιδεία: ζητούμενο τότε, ζητούμενο και τώρα. Σήμερα, όμως, το πρόβλημα δεν είναι ποσοτικό, όπως τότε, αλλά ποιοτικό.
Ελευθερία: μέγιστο ζητούμενο τότε, βασικό κεκτημένο σήμερα.
Όσο και αν μιλούσαν κάποιοι τα προηγούμενα χρόνια για χούντες κ.λπ., η αλήθεια είναι ότι η ελευθερία και η δημοκρατία στην Ελλάδα έχουν αποκτήσει τα τελευταία σαράντα χρόνια γερές ρίζες, ρίζες όμως οι οποίες υποσκάπτονται από την οικονομική κρίση. Αν θέλαμε, όμως, να βρούμε σήμερα ένα ανάλογο νέο σύνθημα που θα εξέφραζε με τρεις λέξεις τις αγωνίες ενός νέου ανθρώπου, θα άλλαζα μόνο την τελευταία λέξη. Αντί για «ελευθερία», θα έβαζα «δικαιοσύνη». Τα τελευταία σαράντα χρόνια εμπεδώθηκε η ελευθερία στην κοινωνία, η δικαιοσύνη, όμως, όχι.
Ας τα πάρουμε, όμως, από την αρχή, γιατί τα τρία αυτά στοιχεία είναι επίκαιρα.
Το «ψωμί», το πρώτο συνθετικό του συνθήματος, μεταφράζεται σήμερα σε δουλειά, που είναι το νούμερο ένα ζητούμενο στις μέρες μας. Με ποσοστά ανεργίας στους νέους να αγγίζουν το 50% είναι φυσικό να αποτελεί το μόνιμο τους εφιάλτη ακόμα και των σπουδασμένων. Οι θέσεις στο δημόσιο στέρεψαν, οι μεγάλες επιχειρήσεις μαζεύονται και οι μικρές κλείνουν η μια μετά την άλλη.
Παλαιότερα τα πράγματα ήταν πιο γραμμικά: Σπουδάζω, τελειώνω, βρίσκω δουλειά. Πλέον, τα πράγματα δεν είναι έτσι. Το περιβάλλον μας είναι λιγότερο στατικό. Δεν αρκεί πλέον να κάνεις τα πράγματα σωστά, αλλά πρέπει να κάνεις και τα σωστά πράγματα. Δεν αρκεί, δηλαδή, να επαναλαμβάνεις, αλλά πρέπει και να καινοτομείς και αυτό εμπεριέχει αναπόφευκτα δοκιμή και σφάλμα, εμπεριέχει τόλμη, εμπεριέχει ρίσκο.
Το δεύτερο συνθετικό: «παιδεία». Η παιδεία αποτελεί πάντα ζητούμενο, ειδικά στις μέρες της κρίσης. Και αν για να βγούμε από την κρίση χρειαζόμαστε δουλειές, για να μην ξαναμπούμε χρειαζόμαστε σχολεία, πραγματικά σχολεία, όμως, που θα διαμορφώνουν υπεύθυνους πολίτες με εφόδια και κρίση, που θα σε μάθουν πώς να μαθαίνεις και όχι πώς να τα ξέρεις όλα και πραγματικά πανεπιστήμια ανοικτά στον κόσμο και στην κοινωνία και όχι τσιφλίκια οργανωμένων μειοψηφιών και εστίες συναλλαγής. Πρέπει σιγά - σιγά να περνάμε από την επιφάνεια στην ουσία ή αλλιώς να περνάμε από τα χαρτιά στα γράμματα, να δίνουμε έμφαση όχι στο τι γράφουν τα διπλώματα και τα πτυχία, αλλά στο τι γνώσεις κρύβουν από πίσω.
Η «δικαιοσύνη» είναι το τρίτο συνθετικό του νέου συνθήματος στη θέση της ελευθερίας. Όταν λέω «δικαιοσύνη», δεν εννοώ τα δικαστήρια αλλά τη δικαιοσύνη στην κοινωνία, τις ίσες ευκαιρίες, την αξιοκρατία, τη διαφάνεια, τη λογοδοσία, την ισονομία και όλα όσα έχουμε βάλει κάτω από το χαλί τα τελευταία σαράντα χρόνια. Γιατί; Διότι υπάρχει ένα πελατειακό σύστημα που δεν ξεριζώνεται εύκολα, που έκανε τους πολίτες πελάτες, που μπόλιασε την κοινωνία με την νοοτροπία ότι υπάρχει τρόπος και όχι κόπος, που έπεισε ότι προχωράς ανάλογα με τη γνωριμία σου και όχι ανάλογα με την αξία σου.
Τιμάμε σήμερα τον ρόλο του Πολυτεχνείου το '73. Ας δούμε ποιος είναι ο ρόλος του το 2015, όπως τον βλέπω εγώ εκ των έσω. Τα πανεπιστήμια μας πρέπει να σταματήσουν να δίνουν μάχες οπισθοφυλακών: αν θα έχουν ηλεκτρονικές ψηφοφορίες, πόσο τοις εκατό θα μετράει η ψήφος των φοιτητών, να βάλουμε και άλλη μια πτυχιακή εξεταστική περίοδο, πώς θα κάνουμε το αυτοδιοίκητο αδιοίκητο, κ.λπ.
Ειδικά, το Πολυτεχνείο πρέπει να πρωταγωνιστήσει, όπως είχε κάνει και το '73, πρέπει να γίνει μέρος της λύσης και όχι της κρίσης. Το ζητούμενο σήμερα στην Ελλάδα είναι να ξαναρχίσει να παράγει. Το σημερινό Πολυτεχνείο πρέπει να είναι ένα από τα άλογα που θα τραβήξουν το κάρο. Είναι εκείνο που πρέπει να παίξει πάλι τον ρόλο του στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας και όποτε ακούγεται η λέξη «παραγωγή», από πίσω κρύβεται ένας μηχανικός.
Το Πολυτεχνείο, λοιπόν, μαζεύει κάθε χρόνο ένα σημαντικό μέρος από την αφρόκρεμα, από τα καλύτερα ελληνικά μυαλά. Για ποιο λόγο; Όχι μόνο για να τους στέλνουμε μετά έξω, αλλά και για να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητές τους στη χώρα μας. Δυστυχώς, αν συνομιλήσετε με τους νεολαίους μας σήμερα, το όραμά τους περιλαμβάνει μόνο το εξωτερικό. Το διανοητικό κεφάλαιο που χάνουμε έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις από το όποιο χρηματικό. Ποιοι θα μείνουν στην Ελλάδα, για να την αλλάξουν;
Τα μνημόνια και η τρόικα κάποτε θα φύγουν. Θα πρέπει να αρχίσει να παράγεται, επιτέλους, κάτι σε αυτήν τη χώρα. Δεν πρόκειται, βέβαια, να γίνουμε μια βιομηχανική υπερδύναμη, αλλά ούτε μπορούμε να είμαστε μια χώρα μόνο υπηρεσιών. Μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Η αξία δεν δημιουργείται μόνο από την ποσότητα, αλλά και από την ποιότητα και έχουμε ήδη παραδείγματα τέτοιων ελληνικών επιχειρήσεων.
Η καινοτομία και επιχειρηματικότητα πρέπει να μπουν στο λεξιλόγιο των νέων μηχανικών του Πολυτεχνείου, προκειμένου να δημιουργηθούν δουλειές. Σε μια οικονομία της γνώσης αυτοί θα είναι πλέον οι πρωταγωνιστές.
--Ο φοιτητής του Πολυτεχνείου του 2015 διαφέρει από εκείνον του 1973. Άλλες εποχές, άλλες παραστάσεις, άλλες ανάγκες. Εκείνο, όμως, που έχουν σίγουρα κοινό, είναι οι ικανότητες και η δίψα για εξέλιξη.
Βλέπω τη λαχτάρα στα παιδιά που μπαίνουν ως πρωτοετείς να μετατρέπεται σε βαρεμάρα με τις συνθήκες που επικρατούν. Αφιλόξενα κτίρια, κακοσυντηρημένα και βρώμικα, συνωστισμός στα αμφιθέατρα, κάποιοι αδιάφοροι διδάσκοντες, καταλήψεις, χαμένες ώρες, χαμένες ευκαιρίες. Μετά από λίγο, το μόνο που τους νοιάζει είναι πώς θα πάρουν το χαρτί ή φεύγουν, μάλιστα, αρκετοί χωρίς το πολυπόθητο χαρτί. Τι κάνουμε γι' αυτά;
Το Πολυτεχνείο έπαιξε το σημαντικό του ρόλο το 1973. Αν θέλουμε να παίξει το σημαντικό του ρόλο και το 2023, πενήντα χρόνια μετά, δηλαδή, πρέπει να βάλουμε ένα στόχο. Να βρίσκεται μέσα στα εκατό-διακόσια καλύτερα πανεπιστήμια στον κόσμο. Μπορεί. Λεφτά δεν υπάρχουν, κρατικά τουλάχιστον. Μυαλά, όμως, υπάρχουν. Να βγάλουμε όσα γραφειοκρατικά συρματοπλέγματα εμποδίζουν την εξέλιξη. Να δώσουμε κίνητρα διασύνδεσης με την παραγωγή, την οικονομία. Να αναπτυχθεί η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα. Να μην μένει η έρευνα στο ράφι και στα papers, αλλά να γίνονται προϊόντα και χρήσιμες υπηρεσίες για την κοινωνία.
Στο Ποτάμι έχουμε κάνει προτάσεις. Περιμένουμε τον περίφημο διάλογο, στον οποίο αναφέρθηκε και ο Πρωθυπουργός πριν από λίγο, για να τις καταθέσουμε.
«Ψωμί-παιδεία-ελευθερία», λοιπόν. Και μιλώντας για ελευθερία, δεν μπορώ να μην σταθώ στα όσα τραγικά διαδραματίστηκαν στο Παρίσι πριν λίγες μέρες, αλλά και σε όσα προμηνύονται. Παλιά, η ελευθερία κινδύνευε από τα τανκς των χουντικών, τώρα από τα καλάσνικοφ των φανατικών που ρίχνουν στο ψαχνό, αλλά και από τη μισαλλοδοξία που εγκυμονεί. Ο φονταμενταλισμός, του οποίου το πιο φρικτό πρόσωπο είδαμε πριν λίγες μέρες στο Παρίσι, απειλεί τις ανοικτές κοινωνίες, απειλεί τη δημοκρατία, απειλεί την ελευθερία, για την οποία ξεσηκώθηκαν τότε στο Πολυτεχνείο.
Το φετινό μήνυμα του Πολυτεχνείου πρέπει να είναι και ένα μήνυμα αλληλεγγύης στον γαλλικό λαό, που στα σκοτεινά χρόνια της χούντας έδειξε τη δική του αλληλεγγύη στους Έλληνες. Να δώσει το μήνυμα της προσήλωσης προς μία ελεύθερη, ανοικτή κοινωνία, που τέτοια γεγονότα δεν πρέπει να την κατακερματίσουν. Να δώσει το μήνυμα ότι οι αρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού μπορεί να τραυματίζονται από τις σφαίρες των καλάσνικοφ, αλλά δεν πεθαίνουν.
Για τους λόγους αυτούς, προτείναμε κάποιοι η πορεία του Πολυτεχνείου φέτος να είναι διαφορετική, να έχει ένα ξεχωριστό χαρακτήρα, να είναι κατά της μισαλλοδοξίας, κατά του φόβου, κατά των ακραίων.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να αναφερθώ και σε κάποια θέματα της επικαιρότητας. Έκλεισε η διαπραγμάτευση. Θα έρθουν νέα νομοσχέδια στη Βουλή, θα ψηφιστούν, θα γίνει η αξιολόγηση και θα δοθεί το πράσινο φως για να ξεκινήσει η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και να ανοίξει το κεφάλαιο της απομείωσης του χρέους. Είναι μία αλυσιδωτή αντίδραση από την οποία, όμως, λείπει ένα σημαντικό στάδιο. Ποιος θα υλοποιήσει τον μετασχηματισμό, που είναι απαραίτητος;
.....Εμείς, στο Ποτάμι, είμαστε με τα συμφέροντα των μη βολεμένων, των νέων, των ανέργων, του ιδιωτικού τομέα που προσπαθεί ηρωικά να επιβιώσει, του δημόσιου υπαλλήλου που βλέπει να τον προσπερνάνε, επειδή δεν έχει κομματικό «δόντι», του επιχειρηματία που δεν θέλει να γλύψει κομματικές «ποδιές» για να κάνει τη δουλειά του.
Αυτοί, λοιπόν, οι αόρατοι άνθρωποι είναι το μεγάλο μας στοίχημα γιατί εκεί θα κριθούμε, δηλαδή, πώς θα πετύχουμε την οικονομική ανάκαμψη διασφαλίζοντας την κοινωνική συνοχή. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο με αξιοκρατία, ισονομία, διαφάνεια και ίσες ευκαιρίες, τους μεγάλους, δηλαδή, εχθρούς ενός πελατειακού κράτους.
Θα κλείσω πάλι με το θέμα μας, το Πολυτεχνείο, και ένα σύνθημα που είναι γραμμένο σε έναν τοίχο της σχολής μας, των χημικών μηχανικών, στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου και το θυμάμαι από τότε που μπήκα ως πρωτοετής φοιτητής. Εκφράζει με τέσσερις μόνο λέξεις όλη την αγωνία της φοιτητικής μας και όχι μόνο νεολαίας. Το σύνθημα λέει: «Το Πολυτεχνείο ζει. Εμείς;».
(Ο καθηγητής στο ΕΜΠ Γεώργιος Μαυρωτάς είναι βουλευτής Αττικής του ΠΟΤΑΜΙΟΥ και πρώην αθλητής με διεθνείς προδιαγραφές και επιδόσεις).