Πρώτη δέσμευση: Έχει σχέση με το ήθος και την ηθική.
Το αριστερό ήθος είναι μία πλευρά –όχι η μόνη- αυτού που ονομάσαμε «ελληνικό ήθος». Εγώ το έμαθα στις γειτονιές του Πειραιά τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Και το 1974 έφυγα. Πήγα στο Λονδίνο, όπου έμεινα σαράντα ένα χρόνια. Και γύρισα στην Ελλάδα πάλι πριν από τρεις εβδομάδες. Κόλλησα ένσημα. Έγραψα βιβλία, πιθανόν περισσότερο από όσο ένας συγγραφέας πρέπει να γράφει όταν σέβεται τον εαυτό του στη ζωή του.
Και παρενθετικά: Εκπροσωπεύω εδώ και τον απόδημο ελληνισμό, τους νεομετανάστες. Μάζεψα τους φοιτητές μου, μάζεψα τα παιδιά με τα πολλά masters και τα διδακτορικά πριν τρεις εβδομάδες στο Λονδίνο, που δουλεύουν σαν barmen και σαν γραμματείς και τους είπα ότι μια μεγάλη μου ευθύνη, ένα μεγάλο μου καθήκον είναι να μιλάω και γι' αυτούς. Και όχι μόνο να θρηνούμε το brain drain, αλλά να παίρνουμε και μέτρα, όπως άκουσα πριν, για να το αλλάξουμε. Ο απόδημος ελληνισμός είναι ένα αναπόσπαστο οργανικό κομμάτι του ελληνικού κοινωνικού ιστού. Αλλά δεν είναι, δυστυχώς, κομμάτι του πολιτικού σώματος.
Μια άλλη, λοιπόν, μεγάλη ευθύνη είναι να δώσουμε το δικαίωμα της ψήφου στους απόδημους Έλληνες.
Αλλά να ξαναγυρίσω στο ελληνικό ήθος.
Μπορούμε να το ορίσουμε; Νομίζω είναι δύσκολο. Αλλά παραφράζοντας τον ορισμό του Αυγουστίνου για τον χρόνο –«δεν ξέρω τι σημαίνει χρόνος, αλλά τον ξέρω όταν περνάει»- θα πω: Δεν ξέρω τι σημαίνει ελληνικό ήθος, αλλά το ξέρω και το βλέπω όταν χάνεται. Και το ελληνικό ήθος ήρθε κάτω από επίθεση τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια: τα δέκα χρόνια του ψευδεπίγραφου εκσυγχρονισμού και τα πέντε χρόνια της κοινωνικής λαίλαπας των μνημονίων.
Στις Κοινότητες του Σίδνεϋ και της Μελβούρνης, της Στοκχόλμης και της Φρανκφούρτης, όπου έδινα διαλέξεις τα τελευταία έξι χρόνια, συμφωνούσαμε μετά με τους άλλους συνάδελφους, απόδημους και νεομετανάστες Έλληνες, ότι οτιδήποτε και να είναι το ελληνικό ήθος έχει τρία χαρακτηριστικά τουλάχιστον μέσα του: φιλία, φιλοτιμία, φιλοξενία. Και τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια η φιλία έγινε αποξένωση, απόσυρση από τα κοινά. Η φιλοτιμία, η οποία είναι η αισθητική πλευρά της ηθικής, η ικανοποίηση στον αυτοσκοπό του έργου να είμαι υπερήφανος γι' αυτό που κάνω, έγινε ένας κτητικός ατομισμός. Στα χρόνια των παχιών αγελάδων ήταν ένας επιθετικός ατομισμός. Στα χρόνια της πενταετίας των μνημονίων ένας αμυντικός ατομισμός που ακολουθείται από την υποκρισία και τον κυνισμό. Υποκρισία: Ο φόρος που πληρώνει η κακία και η αλαζονεία στην αρετή. Και βέβαια, η φιλοξενία, αυτός ο ανοιχτός πατριωτισμός προς τον ξένο, που έχει γίνει τώρα σε πολύ κόσμο μία ξενοφοβία, μία αποστροφή από τον ξένο και τον άλλο, στην οποίαν απάντησαν, όμως, οι Έλληνες της αλληλεγγύης. Απάντησε ο φούρναρης της Κω, ο παπάς της Μυτιλήνης, ο βοσκός της Λήμνου.
Αλλά το ήθος αυτό, το οποίο ήταν κάτω από επίθεση και χανόταν, ξαναγύρισε στις μεγάλες αντιστάσεις του ελληνικού λαού. Στις μεγάλες πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, στα κοινωνικά κινήματα, στην κοινωνική οικονομία, σ' αυτά που είδαμε όταν οι πλατείες άδειασαν και πήγαν στις γειτονιές, στις κωμοπόλεις και σε όλη την Ελλάδα.
Αυτή, λοιπόν, είναι η πρώτη αξιακή δέσμευση. Εκτός από την αντιστροφή της οικονομικής καταστροφής, εκτός από το τέλειωμα του μεσοπρόθεσμου, θα προσπαθήσουμε να αντιστρέψουμε και τη μακροπρόθεσμη επίθεση στο ελληνικό μας ήθος με κοινωνικές πολιτικές, με πολιτικές στην παιδεία και στον πολιτισμό, για να αλλάξουμε αυτό που γίνεται σήμερα στην Ελλάδα.
Εχθές μας είπε ο Πρόεδρός μας, ο κ. Βούτσης, ότι είμαστε ένας ναός της Δημοκρατίας.
Αλλά τι σημαίνει δημοκρατία; Είναι το κράτος του δήμου. Είναι η δύναμη του λαού. Κι όπως λέει ο Πλάτωνας, δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο δεν διοικούν αυτοί που έχουν λεφτά, αυτοί που έχουν γνώσεις -σήμερα πτυχία- ή αυτοί που είναι ηλικιωμένοι και κατά τεκμήριο πιο φρόνιμοι. Διοικούν αυτοί που δεν έχουν κανένα ιδιαίτερο προσόν για να διοικούν. Όλοι κι ο καθένας. Κι αυτό χάθηκε. Κι αυτή είναι η δεύτερη δέσμευση που κάνουμε με τις προγραμματικές μας δηλώσεις, μέσα από την εισαγωγή των θεσμών της άμεσης δημοκρατίας στο πολιτειακό, με την αρνησικυρία, με το δημοψήφισμα αλλά και μέσα από μορφές άμεσης δημοκρατίας της άλλης μορφής, που γίνεται ένα είδος ζωής, έτσι όπως ζούμε.
Ένα λεπτό, θα ήθελα. Είναι η πρώτη μου απεύθυνση στο Σώμα.
Παίρνουμε, λοιπόν, τις εμπειρίες των δικτυώσεων, των κοινωνικών κινημάτων, της αλληλεγγύης και παίρνουμε μαθήματα απ' αυτά και τα βάζουμε στο κέντρο της πολιτικής μας ζωής. Δύο μορφές δημοκρατίας άμεσης, πολιτειακής και δημοκρατίας στην κοινωνία.
Τελειώνοντας, λοιπόν, να πω συνάδελφοι, ότι εγώ εκεί που ζούσα στην Αγγλία είδα και τις επιθέσεις κατά της Ελλάδος, αλλά είδα επίσης το ενδιαφέρον που υπάρχει σήμερα σε όλη την Ευρώπη γι' αυτά που γίνονται τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα σκάνδαλο -με την πατερική έννοια- αυτό το συμβάν που αλλάζει τον ρου της ιστορίας. Και από την αρχή του 2015 ξεκίνησε σε όλη την Ευρώπη ένα τόξο αρετής απ' την Τουρκία στην Ελλάδα, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία, στη Σκωτία, τώρα και στη Μεγάλη Βρετανία. Είναι το αποτέλεσμα του γεγονότος ότι αυτός ο τρόπος με τον οποίο λειτούργησε κυρίαρχα η Ευρώπη, η Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία πέντε χρόνια βρίσκεται σε υποχώρηση.
Κι εδώ, λοιπόν, εμείς οι Έλληνες, ένας μικρός λαός έχουμε το τεράστιο παράδοξο ότι σε όλη μας την ιστορία βάλαμε το καθολικό, τις οικουμενικές αξίες στο προσκήνιο. Η αρχαία Ελλάδα, η ιδέα της Ευρώπης, η ιδέα του ορθού λόγου, η ιδέα του πρακτικού λόγου, του λόγον διδόναι, η Ελληνική Επανάσταση, η οποία όπως το είπε και ο Χέγκελ και οι μεταχεγκελιανοί, αλλά και οι μεγάλοι ρομαντικοί ποιητές, έβαλε την ιδέα της ελευθερίας στην ιστορία την παγκόσμια.
Και τώρα το «σκάνδαλο» του ΣΥΡΙΖΑ, που βάζει, ξεκινάει μάλλον να βάζει το τέλος στο τέλος της ιστορίας, την επανεκκίνηση της ιστορίας. Κι έχουμε μια τεράστια ευθύνη εμείς, κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ. Διότι είναι δύσκολο το έργο, πιθανόν αδύνατο. Αλλά επειδή είναι δύσκολο και αδύνατο, γι' αυτό θα το κάνουμε δυνατό. Επειδή πρέπει να γίνει, θα το κάνουμε να γίνει!
(Χειροκροτήματα από την πτέρυγα του ΣΥΡΙΖΑ)
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ. Λέω ότι ευθύνη η δική μας είναι απέναντι στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στην Αριστερά.