Βιβλιοπαρουσίαση από την Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού
Το έργο αποτελεί μια κριτική εργοβιογραφική μονογραφία του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, καλύτερα θα λέγαμε μια μοναδική, συνθετική «βιογραφία» του ποιητή, της εποχής και της ποίησής του.
Η πρώτη έκδοση του έργου στην αγγλική γλώσσα το 1976 είναι η διπλή προσφορά του συγγραφέα του τόσο στο φοιτητικό αμερικανικό κοινό στο Πανεπιστήμιο Flagler College (St. Augustine-Florida), όσο και στη νεοελληνική λογοτεχνία και φιλολογία που εγκυρώνει την παρουσία της στις Ηνωμένες Πολιτείες με μιαν αξιόπιστη, έντιμη και εποπτική μελέτη. Το γεγονός συνδέεται με μια γενικότερη προσπάθεια πανεπιστημιακών δασκάλων, Ελλήνων και ξένων (Κίμων Φράιερ, Βύρων Ραϊζης, Τζων Άντον, Κωνσταντίνος και Γεράσιμος Σάντας, Θανάσης Μασκαλέρης, Βασίλης Λαγούδης, Aριστοτέλης Μιχόπουλος, Αντώνιος Γόνης κ.ά.), στις έδρες των αμερικανικών πανεπιστημίων ώστε να καταστεί γνωστή η εθνική μας λογοτεχνία μέσω των σημαντικών εκπροσώπων της.
Ο Κωνσταντίνος Σάντας επιλέγει συνειδητά τη μέθοδο της βιογραφικής-ιστορικής προσέγγισης του Βαλαωρίτη, και κρίνει ότι η ενασχόληση με τον πληθωρικό εκπρόσωπο του ελληνικού ρομαντισμού, απαιτεί μια στέρεη προσέγγιση που συνυφαίνει τον ιστό της ιστορίας με την έντεχνη κειμενική δημιουργία. Και οδηγεί σε μια κοινωνιολογική περισσότερο ανάγνωση του ποιητικού έργου.
Ο Κωνσταντίνος Σάντας έχει, λοιπόν, την ευχέρεια που του προσδίδει η συνολική του κουλτούρα και η ευρεία και πολυεπίπεδη επιστημονική του κατάρτιση, την άνεση της εποπτείας της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας λογοτεχνικής παραγωγής και των διακειμενικών της συναντήσεων. Αυτή την εμπειρία-την οποία έχει οργανώσει και στην ακαδημαϊκή του διδασκαλία προσεγγίζοντας συγκριτικά τη λογοτεχνία-, εναποθέτει και στην εργασία του για τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, αναγιγνώσκοντας τις διακειμενικές συνομιλίες του με τον γαλλικό ρομαντισμό (Ουγκώ), τους Γερμανούς υπερβατιστές (Σίλλερ και Σλέγκελ, κυρίως) για να καταλήξει στον Ουϊτμαν, του οποίου τη συγγένεια με τον Βαλαωρίτη επισημαίνει ήδη ο Παλαμάς. Επιπλέον, διεισδύει μοναδικά στο ψυχολογικό κλίμα των βαλαωριτικών ηρώων και στην ηρωική διάσταση με την οποία τους ενδύει ο ποιητής.
Ο «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης» του Κωνσταντίνου Σάντα έρχεται μετά από δεκαετίες «ξενιτιάς» στην Ελλάδα σε μια στιγμή που τόσο ο ποιητής ως εκπρόσωπος του συλλογικού οράματος σε μια συγκεκριμένη ιστορική εποχή, όσο και η έννοια του έθνους και του «εθνικού ποιητή» τίθενται, κάτω από νέους όρους προβληματισμού, στο επίκεντρο μιας ιδεολογικής, πολιτικής και φιλοσοφικής επανεξέτασης. Ο Κωνσταντίνος Σάντας στήνει τον ποιητή ως αρχετυπική μορφή έκφρασης της διαχρονικής εθνικής περιπέτειας. Και τον καθιστά –όχι αναίτια- μια ζώσα διαρκώς πραγματικότητα- συναιρώντας τον ηρωισμό της αντίστασης με την ίδια την ιστορία του έθνους. Το παραπάνω επισημαίνει ο Νίκος Σβορώνος σε κείμενό του με θέμα: Ο Βαλαωρίτης ιστορικός-Απλές σκέψεις ξαναδιαβάζοντας το έργο του: «Ο Βαλαωρίτης που θρέφει την ποίησή του με τα συγκεκριμένα γεγονότα, καταφέρνει να τα ξεπεράσει και να διατυπώσει με σαφήνεια τον αντιστασιακό χαρακτήρα που διέπει όλη τη νεοελληνική ιστορία.
Η ιδέα τούτη αποτελεί το χρυσό νήμα που διαπερνά ολόκληρη την ποίησή του και της εξασφαλίζει την ενότητα. Όσο κι αν η ιδέα τούτη μπορεί να φαίνεται απλή και μονότροπη για τη σημερινή ποιητική ευαισθησία και τη σημερινή ιστορική εννοιολογία, που έχουν πλουτιστεί από την ιστορική πείρα και το στοχασμό, για την εποχή που ζει και δρα ο ποιητής είναι το πρώτο πραγματικό στοιχείο κάποιας εθνικής αυτογνωσίας, που άλλωστε δεν έπαψε να ενεργεί ως τα σήμερα. Κι εδώ βρίσκεται ίσως το πρώτο διαρκές και ζωντανό στοιχείο του έργου του Βαλαωρίτη».
Πόση αλήθεια μέσα σε μια παγκοσμιοποιημένη πολιτισμική πρόκληση!
Με ακριβή απλότητα και το χάρισμα της γλαφυρής γραφής, ο Κωνσταντίνος Σάντας απευθύνεται τόσο στον ειδικό, όσο και στον κάθε αναγνώστη κάνοντάς τον μέτοχο μιας συναρπαστικής αναγνωστικής εμπειρίας, παρασύροντάς τον ταυτόχρονα σε μια περιπέτεια στοχασμού και αυτοσυνειδησίας πάνω στης ιστορίας τις ατέρμονες επιστροφές.
Κωνσταντίνου Σάντα: Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, επιστ. επιμέλεια-εισαγωγή: Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού, μτφρ. Μαρίνα Τουλγαρίδου, εκδ. Fagotto books, Αθήνα 2011
*Σημειώνουμε ότι το πρώτο βιβλίο του Κωνσταντίνου Σάντα που μεταφράστηκε στην ελληνική γλώσσα, και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γρηγόρη στη σειρά: Η Ελληνική Σκέψη της Διασποράς, ήταν το: Πώς βλέπω μια ταινία-Σπουδή στην τέχνη του κινηματογράφου, εισαγωγή- επιμέλεια: Παρασκευή Κοψιδά-Βρεττού, μτφρ. Μαρίνα Τουλγαρίδου, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 2008 (Τίτλος πρωτοτύπου: Responding to Film-A Text Guide for Students of Cinema Art, Burnham Inc. Publishers, Chicago 1992). Σχετικά με τον κινηματογράφο έχουν κυκλοφορήσει στην αγγλική γλώσσα τα παρακάτω έργα του Κωνσταντίνου Σάντα: The Epic in Film-From Myth to Blockbuster, Lanham, Md.: Rowman & Littlefield Publishers, Inc., 2007. Kαι: The Epic Films of David Lean, Lanham. Md.: Scarecrow Press, 2011.
